De afgelopen twee weken stonden in het teken van de Netflix serie ‘Squid Game’, mijn telefoon stond roodgloeiend! Iedereen wilde het weten: is deze serie nou echt zo’n risico voor kinderen en zijn die spelletjes naspelen nou echt gevaarlijk? Het zijn goede en relevante vragen. Maar dat de discussie nu alleen nog maar over Squid Game gaat is wat mij betreft onvoldoende. In dit blog leg ik je uit waarom.

Schadelijk

Wie de trailer van de serie ziet weet het meteen: dit is geen kinderserie. Toch komen veel kinderen met Squid Game in aanraking, veelal via TikTok en andere sociale media. De afgelopen week heb ik er veel over nagedacht en over gesproken. Ik denk dat het belangrijk is dat we alle aandacht rondom Squid Game aangrijpen om het gesprek breder te voeren. Want kinderen komen via social media niet alleen in aanraking met Squid Game maar met nog een hele berg andere ongepaste, ongeschikte en soms ook ronduit schokkende content. Horror, seks, geweld, uit de hand gelopen grappen of stunts, reclames voor cosmetische chirurgie en zo kan ik nog wel even doorgaan. Alles wat jij kunt verzinnen (en zeker ook wat jij niet kunt verzinnen) is te vinden op internet en dus ook op de social media kanalen waar (jonge) kinderen veel van hun tijd doorbrengen.

Is dat schadelijk? Het is een veelgestelde vraag. Het antwoord is niet heel eenduidig te geven. Of beelden schadelijk zijn voor kinderen hangt van verschillende factoren af. Het hangt af van het kind, de situatie waarin het kind naar de beelden kijkt en naar de exacte inhoud van deze beelden. Kijkwijzer legt in dit artikel heel duidelijk uit wat de betekenis van de verschillende classificaties is en wat voor soort content schadelijk kan zijn voor kinderen en waarom.

Ongeschikt

Tussen schadelijke beelden en beelden die wel geschikt zijn voor kinderen zit een enorm groot en donkergrijs gebied. Want veel van wat kinderen zien is niet per definitie direct schadelijk. Maar vaak wel ongepast of ongeschikt voor hun leeftijd en de ontwikkelingsfase waarin zij zich begeven.

Een collega vertelde mij laatst over het kinderfeestje van haar zoon toen hij zes werd. Tijdens het feestje wilden de jongens leuke muziek luisteren en de bijbehorende clipjes bekijken. Ze zochten op YouTube en na korte tijd belandde ze ineens bij een rapnummer waarin vrouwen in lingerie en met een dierenmasker op door een weiland rennen. Achterna gezeten door een man met een geweer. Even later wordt er zelfs op de vrouwen geschoten.

Totaal ongeschikt voor kinderen van zes omdat zowel de beelden als de teksten niet passend zijn bij hun belevingswereld. Lopen kinderen hierdoor direct onherstelbare schade op? Natuurlijk niet. Zeker niet als je er als volwassene bij bent om de beelden te duiden of ze helpt om terug te komen naar muziek die wel geschikt is. Maar ik zie steeds meer kinderen die op jonge leeftijd in aanraking komen met beelden, teksten of situaties die niet passend zijn bij hun belevingswereld. Veel van deze kinderen bekijken deze beelden in hun eentje, zonder directe aanwezigheid van een volwassene. Zonder tekst en uitleg. En daar schuilt een risico in. Wat kinderen niet begrijpen vullen zij aan met hun fantasie. Het risico bestaat dat beelden zonder uitleg of context een eigen leven gaan leiden in het hoofd van kinderen.

Dit kan zorgen voor angst, onrust, overprikkeling en een vertekend beeld van de werkelijkheid.

 Glazen kastje

In de discussie rondom Squid Game zag ik reacties voorbij komen waarin mensen zeiden dat het goed is dat kinderen op jonge leeftijd leren dat de wereld niet bestaat uit rozengeur en maneschijn. Dat ouders kinderen te veel in glazen kastjes stoppen om maar te zorgen dat er niets met ze gebeurd.

Maar wanneer ik lessen over mediawijsheid geef op basisscholen dan valt mij op dat veel kinderen thuis wel afspraken hebben over schermtijd, maar zelden afspraken hebben over wat ze in die tijd wel of niet mogen doen of kijken.

Ik ben een enorme fan van digitale media en de kansen die het biedt. Maar kinderen kunnen dit echt nog niet alleen. Ze zijn technisch heel vaardig, weten feilloos alle knoppen te bedienen en bewegen zich ogenschijnlijk moeiteloos door het digitale verkeer. Maar op inhoud hebben ze ons als volwassenen nog keihard nodig. Iemand die de grens bepaald en er voor ze is als het onverhoopt toch mis gaat.

Uitdaging genoeg

Laten we voorop stellen dat ik absoluut geen voorstander ben van kinderen in glazen kastjes stoppen. Het leven bestaat nu eenmaal uit ups en downs. Kinderen moeten dat meekrijgen en ervaren. Zo kunnen zij bouwen aan hun zelfvertrouwen en zich wapenen tegen tegenslag en verdriet. Maar dan wel gedoseerd en passend bij de ontwikkelingsfase waarin zij zich op dat moment bevinden. Vergeet niet dat het leven van jonge kinderen voor hen al uitdagend genoeg is; vallen met je fiets, afscheid nemen van je dode hamster, als laatst gekozen worden met gym, ruzie met je beste vriendin, ziek zijn op je verjaardag, speelgoed dat stuk gaat. Kinderen zijn dagelijks al druk genoeg met het verwerken dan al deze ‘echte’ ervaringen. Daar kunnen ze schokkende online content eigenlijk niet bij gebruiken.

Dit kun je doen om kinderen te helpen om positieve online ervaringen op te doen:

1. Maak afspraken en stel grenzen. Grenzen stellen aan schermgebruik zorgt in veel gezinnen voor strijd. Dat is niet leuk en soms ook knap lastig. Kinderen vinden het fijn om te weten waar zij aan toe zijn, dus stel die grenzen wel.
2. Benoem expliciet wat kinderen niet mogen kijken. Bijvoorbeeld filmpjes met veel geweld, bloed of wapens, grof taalgebruik, of filmpjes waarin mensen bloot zijn. Als je het expliciet benoemd herkennen kinderen het direct als ze het zien en weten ze dat het ongeschikt is voor hen.
3. Kijk (regelmatig) met ze mee en stel vragen. (Wat heb je vandaag online meegemaakt? Wat vind jij van…? Welk gevoel geeft het jou?) Vragen stellen helpt kinderen na te denken over wat ze zien en wat het met hen doet.
4. Praat over wat jullie online meemaken. Deze gesprekken zijn belangrijk, hiermee laat je zien dat het in jouw gezin oké is om te praten over wat je online doet. Over de leuke dingen, maar zeker ook als er minder leuke dingen gebeuren.
5. Zoek samen met je kind naar filmpjes die wel leuk en geschikt zijn. Algoritmes bepalen voor een groot deel wat je ziet. Als je steeds klikt op heftige filmpjes, zul je ook steeds meer van diezelfde filmpjes als suggestie krijgen. Door te zoeken naar dingen die wel leuk zijn beïnvloed je het algoritme op een positieve manier en komen er weer leukere suggesties in je tijdlijn.

Hoor jij jouw kind ook wel eens over Omegle of TikTok? Lees dan ook mijn andere blogs: Alles wat je als ouder moet weten over Omegle of Alles wat je als ouder moet weten over TikTok.

Wil je meer praktische tips? Volg dan mijn Instagram account